Lappi guvllolaš fuođđoráđđi ságastalai stuorraspiriin – dárbu guovžadihtomeriid stuorideapmái

Lappi guvllolaš fuođđoráđđi gulai guovllu čanusjoavkkuid stuorraspiriid dikšumis, man maŋŋá ráđđi gieđahalai stuorraspireášši čoahkkimisttis. Ođđasamos nálleárvvoštallamiid vuođul albbas- ja guovžabeassádagaid mearri lea lassánan. Náliid stuorrun oidno buhtadanvuloš boazovahágiid ja daid vuođul mieđihuvvon sierralobiid meriin. Fuođđoráđđi oaidná dárbbašlažžan boazodoalloguovllu guovžadihtomeari stuorideami.

Lappi guvllolaš fuođđoráđi ordnen čanusjoavkodilálašvuođas ságastallama bohciidahtte stuorraspiriid nálleárvvoštallamat, meannudanvuogit ja vuođđun leamašan áicamat. Guovžža oasis ságastallojuvvui mannan jagi jođánit dievvan dihtomeriin ja dihtomearreguovlluin. Lassin ságastallojuvvui gielddaid dahkan boazovahátdárkkistemiin, mat leat dehálaččat vuogádaga jáhkehahttivuhtii, muhto gáibidit valjis resurssaid. Boazodoalu ovddasteaddjit bukte ovdan ee. goluid, maid boraspiriid bivdin dagaha bálgosiidda ja stuorraspiriid dagahan boazovahágiid buhtadeapmái várrejuvvon mearreruđaid vátnivuođa.

 

Fuođđoráđđi atná dehálažžan dan, ahte nálleárvvoštallanvuogit ovddiduvvojit Davvi-Suoma oasis, gos boraspireoktavuođaolmmošfierpmádat lea hárvves guovllu viidodaga ektui.

– Mearrádusdahkan stuorraspiriid oasis vuođđuduvvá Luondduvárreguovddáža nálleárvvoštallamiidda. Árvvoštallamiin geavahuvvon materiálaid galgá ovddidit ja figgat oažžut DNA-vuđđosaš meannudanvugiid áicanmateriálaid báldii nálleárvvoštallamiid vuođđodiehtun earáinge šlájain go gumppiin, gávnnaha guvllolaš fuođđoráđi sátnejođiheaddji Jari Huhtamella.

Lappis stuorraspiriid oasis Tassu-vuogádahkii girjejuvvon áicamiid mearri lea lassánan jagi 2018 rájes. Fuođđoráđđi ávžžuha almmuhit stuorraspireáicamiid boraspireoktavuođaolbmui.

 

Fuođđoráđđi evttoha guovžadihtomeari stuorideami

Lappi guvllolaš fuođđoráđđi evttoha boazodoalloguovllu guovžadihtomeari stuorideami nuortaguovllus 60 guvžii ja oarjeguovllus 20 guvžii.

Guovžžas girjejuvvojedje mannan jagi 217 áicama, main 13 ledje beassádatáicamat. Áicamiid mearri lea lassánišgoahtán jagiid 2020–2021 bárrovuođus. Luke lea árvvoštallan Lappi guovžanáli sturrodahkan 100–200 guovžža mat leat boarrásut go jagi ovdal meahcástanbaji 2024. Áicanmateriálaid heajos gokčevašvuođa dihtii nálleárvvoštallamii laktása eahpesihkkarvuohta.

Guovžža dagahan boazovahágiid mearri lea lassánan gitta jagis 2011. Jagis 2023 buhtaduvvojedje 645 guovžža dagahan boazovahága. Vássán meahcástanbajis boazodoalloguovllu guovžadihtomearit ledje uhcibut go ovddit jagiin ja dat divve árrat. Dihtomeriid 50 guovžžas 12 báhččojuvvojedje Lappis. Giđa áigge Lappis leat vahágiid vuođul mieđihuvvon sierralobiin bivdojuvvon njeallje guovžža, main golbma Suovvaguoikkas ja okta Anáris.

 

Gumppiid dagahan vahágat lassáneamen

Lappis dahkkojuvvojedje jagi 2023 128 áicangirjema gumppiin. Áicamat ja gumppe dagahan boazovahágat deattuhuvvojit nuortarájá lagašvuhtii sihke Soađegillái, Anárii ja Eanodahkii. Áicamat ja gumppe dagahan vahágat ledje maiddái eará sajiin Lappis. Jagis 2023 gumppe dagahan boazovahágat buhtaduvvojedje 606. Vahátmearri lea jagiin 2021 ja 2023 leamašan alimus 30 jagi guorahallanáigodagas.

Vássi meahcástanjagi 2023–2024 áigge Lappis leat bivdojuvvon boazovahágiid vuođul mieđihuvvon sierralobiin oktiibuot 21 gumppe, main 11 bivdojuvvojedje álgodálvve Suovvaguoikkas.

 

Albasii eanet sierralobi go árabut

Albasiin dahkkojuvvojedje 239 áicangirjema jagis 2023. Albbasáicamiid mearri lea lassánišgoahtán jagi 2018 rájes. Luondduvárreguovddáža (Luke) nálleárvvoštallamis gávnnahuvvon albbasbeassádagat gávdnojit Simo, Giemaeatnama, Durdnosa ja Tervola fuođđodikšunovttastusaid guovlluin. Beassádatmearri lea mannan jagiin lassánišgoahtán. Davvi-Suoma hálddahusriekti ásahii mannan meahcástanbadjái Durdnosii ja Giemaeatnamii mieđihuvvon nálledikšumii vuođđuduvvan sierralobiid ollašuhttingildosii.

Jagi 2023 buhtaduvvojedje 782 albasa dagahan boazovahága. Vahátmearri lea lassánišgoahtán ja vahágiid vuođul albasii mieđihedje eanet sierralobiid go ovddit jagiin. Dálvvi 2023–2024 áigge bivdojuvvojedje ovcci albasa, main guhtta Roavvenjárgga, Tervola ja Ranua guovlluin, guokte Suovvaguoikkas nuortarájá lahkosis ja okta Posios.

 

Geatki dagaha eanemus boazovahágiid

Geatkkis girjejuvvojedje jagi 2023 Lappis 329 áicama. Girjejuvvon áicamiid mearri lea leamašan stáđis. Áicamat leat eanaš Badje-Lappis, nuortarájá lahkasis ja Posio, Ranua, Roavvenjárgga ja Giemajárvvi rájes. Geatkki dagahan boazovahágat dáhpáhuvve seammá guovlluin. Vahágat buhtaduvvojedje jagi 2023 buohkanassii 1 999 stuhka. Álgojagis 2024 dáhpáhuvvan vahágiid mearri lea stuorát go mannan jagi seammá áigemuttus.

Alimus hálddahusriekti attii njukčamánus ovdačovdosa geatkelobiin (AHR 2024:29). Čovdosa mielde Suoma fuođđoguovddáš ii sáhttán leat sihkkar Natura-árvvoštallama ja anus leamašan dieđuid vuođul das, ahte ovtta geatkki bivdimii mieđihuvvon sierralohpi ii livččii mearkkašahtti olu heajudan luondduárvvu, mii lea leamašan Natura 2000 -čuozáhaga suodjaleami vuođđun. Suoma fuođđoguovddáža mieđihan sierralohpi lei nuba luonddusuodjalanlága vuostásaš, iige lobi livččii galgan mieđihit.

 

Additional information